Повеќе од 50 државни делегации, главно на највисоко ниво, ќе се соберат на комеморативна церемонија по повод 80 години од кога војниците на Црвената армија ги ослободија најстрашните логори на смртта. Аушвиц стана симбол на холокаустот што нацистичка Германија го изврши врз шест милиони Евреи, од кои еден милион починаа токму на тоа место од 1940 до 1945 година - објави „Н1“.

Официјални лица во музејот на местото на поранешниот концентрационен логор Аушвиц I и логорот за истребување Аушвиц-Биркенау, изграден во окупирана Полска во близина на градот Освиечим, изјавија дека овојпат не сакаат говори од политичарите.

Само преживеаните ќе ги раскажат своите приказни – а од нив ќе дојдат педесетина – веројатно на последната голема комеморација каде што ќе бидат присутни во значителен број.

Меѓу светските лидери кои ќе присуствуваат на комеморацијата ќе бидат францускиот и германскиот претседател Емануел Макрон и Франк-Валтер Штајнмаер, таму ќе биде и британскиот крал Чарлс, а ќе учествува и хрватска делегација предводена од премиерот Андреј Пленковиќ.

„Нема да има политички говори“, зборувал Пјотр Цивињски, директор на Меморијалот и музеј Аушвиц-Биркенау, во неодамнешното интервју за Гардијан. Сакаме да се фокусираме на последните преживеани кои се меѓу нас и нивната приказна, нивната болка и траума и моралните обврски со кои ни оставаат“, додаде тој.

А ги има сè помалку бидејќи повеќето од нив се многу стари и често со лоша здравствена состојба.

Преживеаните кои разговараа со агенцијата Франс прес пред годишнината ја истакнаа важноста да се зачува сеќавањето на она што се случило кога тие веќе нема да бидат живи сведоци. Тие предупредуваат и на растечката омраза и антисемитизам во светот и зборуваат за нивните стравувања дека историјата ќе се повтори.

Актуелната политика се меша во подготовките за меморијалната церемонија. Полскиот премиер Доналд Туск неодамна изјавил дека секој израелски политичар, вклучително и премиерот Бенјамин Нетанјаху, може да дојде во Полска без страв од апсење, иако Полска е членка на Меѓународниот кривичен суд (МКС), кој издаде налог за апсење на Шефот на израелската влада.

Цивињски целата ситуација ја нарече „медиумска провокација“ за Гардијан затоа што вели дека нема индикации дека Нетанјаху некогаш планирал да дојде на церемонијата. Израелската делегација ќе ја предводи министерот за образование.

Русија, иако поранешна ослободителна војска, не беше поканета поради војната во Украина.

Цивињски нагласи дека и Русите и Украинците служеле во Црвената армија која го ослободила кампот и дека конфликтот во Украина е „војна што ја води еден ослободител против друг“.

Руската делегација секоја година учествува на церемонијата, а веќе трета година не е поканета.

Директорот на музејот Аушвиц-Биркенау отфрли какви било паралели меѓу руските злосторства во Украина и израелскиот напад врз Газа.

„Се обидувам да го одвојам Аушвиц од политиката и барам од политичарите да не ја внесуваат политиката во Аушвиц. Но, ситуацијата е, се разбира, сосема поинаква“, рече тој.

Седум илјади преживеани

Како што Советите се приближуваа до Аушвиц во јануари 1945 година, германските СС служби принудија 60.000 затвореници на марш кон запад, познат како Марш на смртта. Пред да избегаат, нацистите направија обид да ја уништат нивната фабрика за смрт, кревајќи ги во воздух гасните комори и крематориумите во Биркенау.

Црвената армија пристигна на местото на „апсолутното зло“ на 27 јануари, наоѓајќи околу 7.000 преживеани таму. ОН го прогласија тој ден како Меѓународен ден на сеќавање на холокаустот.

Во најголемата фабрика за смрт во Втората светска војна, точниот број на загинати не е познат со сигурност, но историчарите проценуваат дека околу 1,1 милион мажи, жени и деца биле егзекутирани или умреле од болест, глад и исцрпеност, од кои околу еден милион биле Евреите. Останатите беа главно Полјаци, Роми и руски затвореници.

Никогаш не заборавајте

Околу четириесет преживеани се согласија да разговараат со агенцијата Франс прес пред годишнината. Од 15 земји, од Израел до Полска, Русија и Аргентина, од Канада до Јужна Африка, ги раскажаа своите приказни.

„Како светот може да го дозволи Аушвиц?“ прашува 95-годишната Марта Нојвирт од Сантијаго, која е родена во Унгарија. Таа имала 15 години кога била пренесена во Аушвиц.

Џулија Валах, која денес има речиси 100 години, тешко зборува за тоа што и се случило. Парижанката во последен момент била симната од транспортот до гасната комора.