Ротацијата на Земјата се забрзува, поради што некои денови во јули и август ќе бидат пократки, објавија научниците, додавајќи дека станува збор за незабележлив дел од времето, од 1,3 до 1,6 милисекунди.
Научниците истакнуваат дека на 10 јули, 22 јули и 5 август 2025 година, Земјата ќе се врти малку побрзо, поради што тие денови ќе бидат пократки за околу 1,3 до 1,6 милисекунди, пренесува "CNN".
Истражувачите од Меѓународната служба за ротација на Земјата и референтни системи (IERS), со поддршка од институции како Институтот за океанографија Скрипс, ја идентификуваа положбата на Месечината како клучен двигател на оваа привремена промена.
Како што наведоа, 10 јули беше најкраткиот ден во годината досега, траејќи 1,36 милисекунди помалку од 24 часа. Должината на денот, се вели, е времето потребно на планетата да се заврти околу својата оска – во просек 24 часа или 86.400 секунди, но во реалноста, секоја ротација е малку неправилна поради различни фактори, како што се гравитационата сила на Месечината, сезонските промени во атмосферата и влијанието на јадрото на Земјата.
Како резултат на тоа, целосната ротација обично трае малку помалку или малку повеќе од 86.400 секунди – разлика од само неколку милисекунди што нема очигледно влијание врз секојдневниот живот. Сепак, овие отстапувања, долгорочно гледано, можат да влијаат врз компјутерите, сателитите и телекомуникациите, поради што дури и најмалите временски отстапувања се следат со помош на атомски часовници, воведени во 1955 година.
Некои експерти веруваат дека ова може да доведе до сценарио слично на проблемот "Y2K", кој се закануваше да ја запре модерната цивилизација.
Атомските часовници ги мерат осцилациите на атомите во вакуумска комора во самиот часовник за да ги пресметаат 24-те часа со највисок степен на прецизност, а добиеното време се нарекува UTC или Координирано универзално време, кое се базира на околу 450 атомски часовници и претставува глобален стандард за мерење на времето, на кој се наместени сите наши телефони и компјутери.
Астрономите исто така ја следат ротацијата на Земјата – користејќи сателити што ја проверуваат положбата на планетата во однос на фиксните ѕвезди, тие можат да откријат мали разлики меѓу времето на атомските часовници и времето што ѝ е потребно на Земјата за да заврши целосна ротација.
Минатата година, на 5 јули 2024 година, Земјата го доживеа најкраткиот ден досега забележан од појавата на атомскиот часовник пред 65 години, со 1,66 милисекунди помалку од 24 часа. „Од 1972 година имаме тренд на нешто побрзи денови. Но, постојат флуктуации. Тоа е како да ја следите берзата. Има долгорочни трендови, а потоа има пикови и падови“, изјави Данкан Егњу, геофизичар од Институтот за океанографија Скрипс и истражувач на Универзитетот во Калифорнија, Сан Диего.
По децении релативно бавна ротација, во 1972 година ротацијата на Земјата акумулираше такво задоцнување во однос на атомското време што Меѓународната служба за ротација на Земјата и референтни системи (IERS) нареди додавање на „прескокна секунда“ на "UTC", слично на престапната година, која додава дополнителен ден во февруари на секои четири години за да ја објасни разликата меѓу грегоријанскиот календар и времето потребно на Земјата да заврши една орбита околу Сонцето.
Од таа година, вкупно 27 прескокни секунди се додадени на "UTC", но стапката на додавање сè повеќе се забавува поради забрзувањето на Земјата – девет прескокни секунди беа додадени во 1970-тите, додека ниту една нова прескокна секунда не е додадена од 2016 година. Според Егњу, најкратките промени во ротацијата на Земјата доаѓаат од Месечината и плимите и осеките, кои предизвикуваат нејзино забавување кога сателитот е над екваторот, а забрзување кога е на повисоки или пониски географски ширини.
„Овој ефект се засилува со фактот што Земјата природно се врти побрзо во текот на летото – резултат на забавувањето на самата атмосфера поради сезонските промени, како што е движењето на млазните струи кон север или југ. Законите на физиката налагаат вкупниот аголен момент на Земјата и нејзината атмосфера да остане константен, па брзината на ротација што ја губи атмосферата ја презема самата планета. Слично на тоа, во последните 50 години, јадрото на Земјата исто така се забавува, додека цврстата Земја околу него се забрзува“, објасни тој.
Тој додава дека научниците врз основа на тоа можат да предвидат дали некој претстоен ден може да биде особено краток. Физичарот и соработник на Националниот институт за стандарди и технологија во одделот за време и фреквенција, Џуда Левин, рече дека овие флуктуации имаат краткорочни корелации, што значи дека ако Земјата забрзува еден ден, таа има тенденција да забрзува и следниот ден.
„Но, таа корелација исчезнува како што се движите на подолги и подолги интервали. Кога ќе стигнете до една година, предвидувањето станува прилично неизвесно. Всушност, Меѓународната служба за ротација на Земјата и референтни системи не предвидува подалеку од една година однапред“, рече тој.
Бидејќи многу основни технолошки системи се потпираат на часовници и време за да функционираат, како што се телекомуникациите, финансиските трансакции, електричните мрежи и "GPS" сателитите, појавата на негативна прескокна секунда, според Левин, е донекаде слична на проблемот "Y2K" – моментот на преминот на минатиот век кога светот мислеше дека ќе следи некаков вид на суден ден бидејќи компјутерите можеби не можеле да се префрлат на новиот формат на датум, преминувајќи од „99“ на „00“.
Климатските промени исто така придонесуваат за проблемот со прескокната секунда, но на изненадувачки начин, бидејќи делуваат како противтежа на силите што ја забрзуваат ротацијата на Земјата. Егњу, во студија објавена минатата година во списанието "Nature", детално опиша како топењето на мразот на Антарктикот и Гренланд се шири низ океаните, забавувајќи ја ротацијата на Земјата.
„Да не се стопеше тој мраз, да немаше глобално затоплување, веќе ќе имавме негативна прескокна секунда или ќе бевме многу блиску до тоа“, рече Егњу.
Денес
