Тврдењата дека Русија го попречила авионот на претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, одекнаа низ Европа оваа недела, но првичната приказна се чини дека полека се расплетува.
Сè започна во недела, кога авион изнајмен од Комисијата наводно го изгубил пристапот до GPS сигналите при слетувањето на бугарскиот аеродром Пловдив. „Фајненшл тајмс“, чиј репортер бил во авионот, објави дека авионот кружел еден час пред пилотот да слета користејќи хартиени карти, а Брисел и Софија брзо ја обвинија Русија и го нарекоа инцидентот „очигледно мешање“, пишува Политико.
Наводниот напад врз летот на Урсула фон дер Лајен можеше да предизвика сериозна дипломатска криза, но само неколку дена подоцна, и бугарската влада и извршната власт на ЕУ го минимизираа инцидентот.
Во понеделникот, Flightradar24 објави дека нивните податоци покажуваат дека GPS сигналот никогаш не бил изгубен и дека доцнењето на слетувањето било само девет минути. Јавните записи, исто така, открија дека истиот авион доживеал GPS попречување еден ден претходно над Балтикот, но не и во Бугарија.
До вторник, бугарскиот премиер Росен Жељажков, исто така, ги минимизираше тврдењата за руско мешање, опишувајќи ја ситуацијата како рутински дефект поврзан со последиците од војната во Украина. „Нема потреба да се истражува ситуацијата, бидејќи овие нарушувања не се ниту хибридни ниту сајбер закани“, рече тој, додавајќи дека авионот имал и електронски резервен систем што му овозможил безбедно слетување без потреба од хартиени карти.
Во изјава за Политико, бугарската влада изјави дека „службите за воздушниот сообраќај веднаш предложиле алтернативен пристап за слетување користејќи помагала за навигација на земја (Инструментален систем за слетување)… независно од GPS системите“. Јан-Арвед Рихтер, експерт во фирмата за анализа на безбедноста JACDEC, објасни дека авионот го напуштил својот првичен пристап кон пистата од непознати причини, направил полукружно свртување, а потоа безбедно слетал.
Технолошкиот стартап SkAI Data Services потврди дека имало „регионално мешање на голема надморска височина“ во регионот, но дека „податоците за летот не укажуваат на губење на GPS на авионот на фон дер Лајен“. Наместо пријавениот час, летот бил одложен за скромни девет минути.
Портпаролката на Европската комисија, Паула Пињо, во вторникот потврди дека „имало GPS пречки“, но нагласи дека авионот слета безбедно. Таа додаде дека, независно од овој лет, има „значајно и многу забележливо“ зголемување на GPS пречките од почетокот на војната во Украина. Европските агенции за воздушен сообраќај, Eurocontrol и EASA, моментално го истражуваат инцидентот.
Експертите за воздушна навигација истакнуваат дека иако GPS пречките се загрижувачки, тоа не мора да значи губење на контролата врз авионот. „Ако GPS откаже или кога пилотите идентификуваат дека сигналот е лажен или се меша, постојат други системи и на авионот и на земјата на кои пилотите можат да се потпрат за безбедно да го продолжат летот“, рече EASA.
Портпаролката на агенцијата, Џенет Норткот, рече дека не се свесни за „никакви инциденти што директно произлегуваат од GPS пречки“. Рихтер потврди дека ниту еден авион никогаш не бил соборен само поради GPS пречки, но предупреди на опасноста од лажни ILS сигнали, систем што помага при слетување на авиони, потсетувајќи на катастрофата во Осло во 1972 година.
Инцидентот предизвика реакција во рамките на ЕУ. Комесарот Андриус Кубилиус објави дека ЕУ ќе распореди дополнителни сателити и ќе ги зајакне можностите за откривање на попречувања. Уште во мај, владите на ЕУ предупредија за „драматично зголемување на попречувањето и лажирањето“. На пример, Полска регистрираше 2.732 инциденти на попречување во јануари 2024 година.
Во тоа време, делегација од осум нации изјави дека инцидентите не биле случајни инциденти, туку „систематска, намерна акција од страна на Русија и Белорусија“. Шефицата за технологија на ЕУ, Хена Виркунен, изјави дека ќе „застане со земјите-членки за справување со оваа многу сериозна закана“ додека EASA и Меѓународната асоцијација за воздушен транспорт работат на план за ублажување на ризикот.
