Иако оддалечени повеќе од 1.600 километри и со значително различна големина, Косово и Украина имаат заедничка борба за суверенитет – едната земја сè уште ги чувствува последиците од војната од пред 26 години, додека другата се бори против Русија за зачувување на својот територијален интегритет.

Искуството на Косово како поука за Украина

Иван Војвода, висок соработник на Институтот за хуманистички науки во Виена, изјави дека секоја мировна мисија во Украина мора да ги вклучи сите страни.

„Сите актери треба да бидат вклучени – секако, агресорот Русија, земјата која е нападната, Украина, Европската Унија, САД, НАТО“, изјави Војвода за Радио Слободна Европа. „Има многу делови од сложувалката што мора да се вклопат за успешна мировна мисија.“

Тој нагласи дека од искуството на Косово може да се научи потребата од зајакнување на темелите за мир и демонстрирање на политичка волја. „Но, тоа мора да биде под праведни услови – особено за Украина, суверена европска земја која без причина беше нападната од својот сосед вооружен со нуклеарно оружје, Русија“, додаде тој.

Случајот со Косово

Мировната мисија на НАТО на Косово, позната како КФОР, беше распоредена во јуни 1999 година под команда на НАТО, по воздушната кампања против Сојузна Република Југославија.

НАТО ја започна воената кампања за да ја стави крај на хуманитарната криза и етничкото чистење на косовските Албанци, спроведено од југословенските сили под водство на авторитарниот лидер Слободан Милошевиќ.

По бомбардирањето и неколкугодишните борби меѓу Ослободителната војска на Косово (ОВК) и српските безбедносни сили, целите на мировната мисија беа да ја одржи безбедноста, да ја обезбеди слободата на движење и да го поддржи воспоставувањето на стабилно, демократско и мултиетничко Косово.

КФОР функционира врз основа на Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на ОН, која одобри меѓународно воено присуство на Косово по повлекувањето на српските сили во 1999 година.

Иако НАТО првично распореди околу 50.000 војници, денес КФОР брои околу 4.600 припадници од 27 земји, при што Италија во моментов придонесува со најголем број војници – 1.258.

Како би можеле да изгледаат мировните сили во Украина?

Во моментов, европските воени лидери се состануваат во Париз за да разговараат за можноста за распоредување мировни сили во Украина.

САД предводат напори за завршување на конфликтот, но Вашингтон инсистира дека американски војници нема да бидат распоредени на терен.

Велика Британија и Франција изразија подготвеност да испратат трупи, но истакнаа дека е потребна гаранција од САД. Оваа поддршка би можела да значи воена, економска или логистичка помош, но без директно воено присуство.

Русија, пак, ја отфрли идејата за распоредување мировни сили од европски или НАТО земји.

Неколку медиуми, вклучувајќи го "The New York Times", објавија за предлог од Женевскиот центар за безбедносна политика, кој предвидува тампон-зона широка 10 километри меѓу двете војски и 5.000 цивилни и полициски сили кои би патролирале во областа.

Според истиот план, за гарантирање на безбедноста би биле потребни најмалку 10.000 странски војници.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски во јануари изјави дека ако се постигне договор за прекин на огнот со Русија, ќе бидат потребни најмалку 200.000 европски мировни сили за да се спречат нови руски напади.

„Во спротивно“, изјави Зеленски, „нема никаква смисла.“

Кои беа главните предизвици на КФОР?

Во 1999 година, Косово не беше независна држава и немаше своја војска. Како што изјави Војвода, мировната мисија на Косово беше апсолутно клучна, бидејќи „прашањата не беа решени“.

Ова доведе до чести тензии – најекстремните беа во 2004 година, за време на најголемите етнички судири од крајот на војната во 1999 година.

„Ова не беше широко објавено, но НАТО трупите пукаа кон Албанците кои уништуваа српски куќи и цркви“, се потсетува Војвода.

Генералот Холдгер Камерхоф, тогашен командант на КФОР, изјави дека ќе се користи „пропорционална сила“ за да се осигури безбедноста на трупите.

Во 2023 година, војници на НАТО беа повредени во судири со српски демонстранти во Звечан, град на северот на Косово. Десетици припадници на КФОР беа ранети, некои тешко.

За време на посетата на Косово на 11 март, генералниот секретар на НАТО Марк Руте ја потврди посветеноста на Алијансата кон мировната мисија на Косово.

„Еден од начините за мировна мисија во Украина е преку европски трупи. Но, постојат и други можности“, изјави Руте.

Тој истакна дека поранешниот американски претседател Доналд Трамп е во право кога вели: „Прво мора да имате мир за да го зачувате. А во моментов, мир нема.“

Заклучок

Косово прогласи независност во 2008 година, а денес е признаено од 104 земји членки на ОН.

По средбата со Руте, косовската претседателка Вјоса Османи изјави дека мировната мисија на НАТО претставува триумф на демократските и мирољубиви држави, кога тие се обединети околу вредностите на слободата и човечкото достоинство.